Wszystko o rozwodzie

Wprowadzenie – dziecko w centrum ochrony prawnej

Dziecko, jako podmiot szczególnej troski państwa, korzysta z ochrony o charakterze konstytucyjnej. Art. 72 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że „Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka”, a w ust. 3 dodaje, iż „organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i – w miarę możliwości – uwzględnienia zdania dziecka”.

Ten przepis nie jest jedynie pustą deklaracją – jego urzeczywistnieniem są między innymi art. 216¹ i art. 576 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, które nadają dziecku prawo do zabrania głosu w sprawach, które bezpośrednio go dotyczą.

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić iż, wysłuchanie dziecka nie jest przesłuchaniem. To nie kolejny dowód w sprawie, ale sposób, by zapewnić dziecku możliwość wyrażenia opinii – w bezpiecznych, przyjaznych warunkach. Jak zauważa Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, „wysłuchanie nie zmierza do uzyskania materiału dowodowego (…), lecz do ustalenia zdania dziecka i wydania rozstrzygnięcia uwzględniającego jego opinię oraz dobro”.

Czytaj dalej „Wysłuchanie dziecka w postępowaniu sądowym – głos najmłodszych w świetle art. 216¹ i 576 KPC.”

Choć relacja małżeńska opiera się na wzajemnym zaufaniu i bliskości, prawo karne nie uznaje jej za przestrzeń wyłączoną spod ochrony. Każdy człowiek – niezależnie od statusu w związku – zachowuje autonomię w decydowaniu o swoim życiu seksualnym.

Jak zauważa A. Michalska-Warias w opracowaniu Zgwałcenie w małżeństwie – wybrane problemy (w: Zgwałcenie. Definicja, reakcja, wsparcie dla ofiar, red. L. Mazowiecka, Warszawa 2016), „osobom pozostającym w związkach małżeńskich przysługuje i wolność seksualna, i pełna ochrona prawnokarna przed jej naruszeniami”. Oznacza to, że sam fakt pozostawania w związku nie zmienia nic w kwestii karalności przymuszania do współżycia.

Jeszcze w pierwszej połowie XX wieku wiele systemów prawnych zakładało, że mąż nie może zgwałcić żony. W Polsce ten pogląd został odrzucony wraz z wejściem w życie kodeksu karnego z 1969 roku, który zaliczył zgwałcenie do przestępstw przeciwko wolności. Od tego momentu nie ma już wątpliwości: sprawcą może być również małżonek.

Czytaj dalej „Przemoc seksualna w małżeństwie – granice odpowiedzialności z art. 197 k.k. ”

W świadomości społecznej, budowanej przez filmy i seriale, prywatny detektyw jawi się jako osoba, kto może niemal wszystko: założyć podsłuch, włamać się na konto pocztowe, zamontować GPS w samochodzie czy potajemnie nagrywać rozmowy. W rzeczywistości rzeczywiste uprawnienia detektywa są znacznie bardziej ograniczone. Co więcej, przekroczenie granic prawa może skutkować nie tylko odpowiedzialnością samego detektywa, ale również osoby, która zleciła wykonanie takich działań.

Czytaj dalej „Detektyw w sprawie rozwodowej – granice prawa i odpowiedzialności.”

Chcesz zamknąć ważny etap w życiu – rozwieść się albo wystąpić o alimenty – ale nagle okazuje się, że nie wiesz nawet, gdzie mieszka druga strona? Korespondencja wraca nieodebrana, telefon milczy, a znajomi i rodzina też nie potrafią pomóc. Tymczasem w pozwie musisz podać adres pozwanego, bo bez tego sąd nie doręczy mu pism i sprawa nie ruszy dalej. Czy to oznacza koniec twoich planów? Niekoniecznie. Właśnie na takie sytuacje ustawodawca przewidział rozwiązanie – instytucję kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, uregulowaną w art. 144 k.p.c.

Czytaj dalej „Co zrobić, gdy nie znasz adresu współmałżonka a chciałbyś złożyć pozew o rozwód?”

Prawo rodzinne w Polsce opiera się na fundamentalnej zasadzie — dobro dziecka zawsze ma pierwszeństwo. To ono wyznacza granice dla decyzji sądu w sprawach rodzinnych. Z tego powodu ustawodawca przewidział w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (KRO) szczególne regulacje dotyczące kontaktów z dzieckiem. Z jednej strony, mamy przepisy pozwalające ograniczyć albo wręcz zakazać kontaktów (art. 113³ KRO), jeśli stanowią one zagrożenie dla prawidłowego rozwoju małoletniego. Z drugiej — art. 113⁵ KRO daje sądom narzędzie do korygowania wcześniejszych decyzji, gdy dane okoliczności ulegną zmianie.

Czytaj dalej „Zmiana rozstrzygnięcia o kontaktach z dzieckiem: przesłanki, praktyka, wnioski.”

Relacje rodziców z dziećmi są jednymi z najważniejszych więzi międzyludzkich. Prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów pomiędzy dzieckiem a rodzicem zostały wyraźnie uregulowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (art. 113 k.r.o.). Jednak coraz częściej sądy sięgają także do przepisów Kodeksu cywilnego, w szczególności do art. 23 k.c., który chroni dobra osobiste człowieka. Jednym z takich dóbr – co potwierdza utrwalone orzecznictwo – jest właśnie więź rodzinna.

Sprawa, którą w 2019 r. rozpoznał Sąd Apelacyjny w Katowicach (sygn. I ACa 752/18), stanowi istotny przykład, jak prawo cywilne może chronić relację rodzic–dziecko przed naruszaniem przez drugiego rodzica.

Czytaj dalej „Prawo rodzica do kontaktów z dzieckiem a dobra osobiste – analiza art. 23 k.c. w świetle orzecznictwa”

Rozstanie rodziców nie powinno oznaczać separacji dziecka z jednym z nich. Niezależnie od tego, czy kontakty z dzieckiem zostały ustalone przez sąd, czy w drodze ugody – powinny być realizowane. Najczęściej problemy dotyczą sytuacji, w których jedno z rodziców utrudnia drugiemu kontakt z dzieckiem. W takiej sytuacji prawo przewiduje konkretne środki nacisku – np. zagrożenie sankcją pieniężną.

Ale co w sytuacji odwrotnej? Co, jeśli to rodzic uprawniony do kontaktu nie chce go realizować – nie przychodzi na spotkania lub ignoruje ustalone terminy? Czy druga strona – najczęściej rodzic sprawujący opiekę – pozostaje wtedy bez narzędzi prawnych, które pozwolą mu chronić jego dziecko? Czy sąd może w takiej sytuacji ukarać rodzica, który „nie chce skorzystać z przysługującego mu prawa”?

Na te pytania odpowiedział Sąd Najwyższy w niezwykle ważnej uchwale z dnia 13 kwietnia 2022 r. (sygn. III CZP 76/22), analizując, jak interpretować art.  598(15) § 2 Kodeksu postępowania cywilnego.

Czytaj dalej „Czy rodzic może zignorować ustalone kontakty z dzieckiem bez konsekwencji? ”

Wakacje z dzieckiem to czas odpoczynku, przygód, wspólnego odkrywania i poznawania świata. Jednak dla rodziców po rozwodzie taki wyjazd, zwłaszcza poza granice Polski, często bywa źródłem napięć i sporów. Co zrobić, gdy jeden z rodziców nie zgadza się na zagraniczne wakacje? Czy jego sprzeciw oznacza automatyczne wstrzymanie planów?

Na te pytania odpowiedź przynosi postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu (sygn. III Nsm 813/23), które dotyczy właśnie sporu między rodzicami o wyjazd z dzieckiem do Włoch. Przyjrzyjmy się tej sprawie i przepisom, które ją regulują — bo podobne sytuacje mogą przydarzyć się każdemu rodzicowi wychowującemu dziecko po rozwodzie.

Czytaj dalej „Wakacje z dzieckiem po rozwodzie — czy potrzebna jest zgoda drugiego rodzica na wyjazd za granicę? ”

Wielu z nas zakłada, że skoro w małżeństwie „wszystko jest wspólne”, to i każda złotówka z pensji współmałżonka zgodnie z literą prawa, trafia automatycznie do majątku wspólnego. Na pierwszy rzut oka wydaje się to logiczne – przecież oboje małżonkowie tworzą  gospodarstwo domowe – dzielą rachunki, wydatki i cele. Ale czy zawsze taka sytuacja ma miejsce? Czy każda część wynagrodzenia za pracę rzeczywiście staje się majątkiem wspólnym?

Odpowiedź – jak to bywa w prawie – brzmi: „to zależy”. Co do zasady wynagrodzenie jednego z małżonków faktycznie zasila majątek wspólny, ale od tej reguły są wyjątki. A jeden z nich był osią sporu w sprawie, którą rozpatrywał Sąd Rejonowy w Łodzi. Konflikt ten orbitował wobec następującego pytania – czy skoro pożyczkę mieszkaniową spłacano bezpośrednio z pensji żony – jeszcze zanim fizycznie trafiła do jej kieszeni – to środki te faktycznie były już majątkiem wspólnym. Czy może jednak pozostały jej majątkiem osobistym?

Czytaj dalej „Czy wynagrodzenie jednego z małżonków zawsze wchodzi do majątku wspólnego?”

Dłużnicy nie ustają w poszukiwaniu sposobów na uniknięcie spłaty swoich zobowiązań. Zdarza się, że niektóre z ich działań ocierają się o granice prawa lub wręcz mają charakter działań pozornych, zmierzających do pokrzywdzenia wierzycieli. Jednym z bardziej kreatywnych mechanizmów, który łączy się zarówno z tematyką prawa rodzinnego, jak i egzekucyjnego, jest próba „schowania” majątku pod płaszczykiem umowy alimentacyjnej.

Na gruncie polskiego prawa alimenty – z racji swojego celu – korzystają z przeróżnych legislacyjnych przywilejów, m.in. pierwszeństwa zaspokojenia w toku egzekucji. Ten szczególny status bywa jednak nadużywany. Dowodzi tego interesujący przypadek rozpoznany przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, w którym sąd musiał zmierzyć się z pytaniem, czy umowa alimentacyjna może zostać uznana za czynność dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Czytaj dalej „Umowa alimentacyjna jako sposób na ochronę przed wierzycielami.”