Proces korekty płci to trudna i wieloetapowa droga, wymagająca odwagi i determinacji na wielu płaszczyznach, bowiem podejmujące się tranzycji, oprócz wielu cierpień, które wiążą się z zabiegami medycznymi, muszą uzbroić się w cierpliwość, mając przed sobą długą i żmudną procedurę prawną. Osoby transpłciowe w Polsce, które decydują się na sądowe ustalenie płci, muszą liczyć się z szeregiem ograniczeń wynikających z obecnego stanu prawnego. Szczególnie skomplikowana sytuacja pojawia się wówczas, gdy osoba transpłciowa pozostaje w ważnym związku małżeńskim.
Małżeństwo a Zmiana Płci w Polsce
Konstytucja RP w art. 18 jasno definiuje małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, co sprawia, że zmiana płci jednego z małżonków w czasie trwania małżeństwa napotyka na fundamentalne bariery prawne. Polski system prawny nie dopuszcza istnienia formalnych związków między osobami tej samej płci, a co za tym idzie, zmiana płci jednego z małżonków w sposób formalny prowadziłaby do powstania sytuacji prawnie niedopuszczalnej.
Orzecznictwo Sądowe w Sprawie Korekty Płci i Małżeństwa
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2013 r. (sygn. akt I CSK 146/13) jest jednym z orzeczeń, które jasno wskazują, iż niezbędnym jest zakończenie małżeństwa przed formalnym ustaleniem zmiany płci. W sprawie tej powód, urodzony jako mężczyzna, wnosił o ustalenie, że jest kobietą. W momencie składania pozwu zataił jednak fakt pozostawania w związku małżeńskim oraz posiadania dzieci.
Sąd Najwyższy podkreślił, że „uznanie zmiany płci metrykalnej przez osobę pozostającą w ważnym związku małżeńskim prowadziłoby do sytuacji sprzecznej z art. 18 Konstytucji RP, który stanowi, że małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny”. Tym samym, zdaniem Sądu, sądowe ustalenie płci nie może prowadzić do legalizacji związków jednopłciowych.
Sąd Apelacyjny, oddalając apelację powoda, stwierdził dodatkowo, że „uzależnienie prawnego uznania zmiany płci od uprzedniego rozwodu nie narusza Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, gdyż prawo krajowe może regulować instytucję małżeństwa i nie jest zobowiązane do uznawania związków jednopłciowych”.
Skutki Prawne dla Osób Transpłciowych
W praktyce oznacza to, że osoba transpłciowa, chcąca sądownie skorygować płeć, musi najpierw doprowadzić do rozwodu. Jest to procedura czasochłonna, a w wielu przypadkach orzekana z winy osoby transpłciowej.
Co ważne, wyrok Sądu Najwyższego podkreśla, że zmiana płci prawnej wywołuje skutki ex nunc, czyli na przyszłość, a nie wstecz. Oznacza to, że osoba transpłciowa, która zawarła małżeństwo jako mężczyzna, nie może domagać się uznania, że od zawsze była kobietą i w związku z tym jej małżeństwo powinno być uznane za nieistniejące.
Podsumowanie
Polskie prawo w dalszym ciągu nie przewiduje kompleksowych regulacji dotyczących korekty płci, co sprawia, że osoby transpłciowe napotykają na poważne problemy w procesie sądowym. W przypadku osób pozostających w związkach małżeńskich, rozwód staje się wymogiem koniecznym do skutecznego przeprowadzenia procesu o ustalenie płci. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie wskazuje, że taka praktyka jest zgodna z Konstytucją RP oraz międzynarodowymi standardami prawnymi.
Dla wielu osób transpłciowych oznacza to dodatkowe przeszkody, zarówno prawne, jak i emocjonalne, na drodze do formalnego uznania ich tożsamości płciowej. Niezmiennie jednak, osoby decydujące się na proces korekty płci powinny być świadome konieczności odpowiedniego przygotowania prawnego, w tym ewentualnej konieczności przeprowadzenia rozwodu.
Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszamy do kontaktu!
Zdjęcie: unsplash.com